Ik sliep bijna standaard door de wekker heen. Boos stond mijn moeder bij de deur om te vragen waarom ik nog in bed lag. Achteraf gezien neem ik het haar niet kwalijk. Toen wel. Ik kon het gewoon niet. Ik wilde niet uit bed, niet naar school. Ik voelde me ziek. Half struikelend liep ik halverwege de ochtend de trap af. Elke vezel in mijn lijf leek pijn te doen. Alles voelde zwaar. Ik voelde me onbegrepen. Op school had ik wel vriendinnen, maar ik vond het moeilijk de gesprekken te volgen en te investeren in onze vriendschappen. Ik zag standaard op tegen school waar ik altijd bezig was met wat mensen van me vonden. Thuis sloot ik me vaak op op mijn kamer. Ik liet de muziek door mijn oortjes heen schallen en sloot me zo af van de rest van de wereld. Soms voelde ik alles, soms helemaal niks. Ik werd apathisch, het boeide me allemaal niks meer. Ik kon niet veel verder kijken dan vandaag. Als ik aan de toekomst dacht, zag ik vooral mislukking en teleurstelling. Regelmatig had ik dan ook gedachten aan de dood. Het voelde als de enige oplossing, maar ik wilde helemaal niet dood. Ik wilde me weer mezelf voelen, voelen dat ik leefde. Ik was snel geïrriteerd, vaak boos; niet erg gezellig om mee samen te leven. Ik voelde me gevangen. Ik had heel vaak geen energie om te eten. Ik heb gehuild omdat het me niet meer lukte om mijn vork op te tillen. Ik voelde me leeggezogen, op. Alles leek donker. Een klein puntje licht sleepte me er doorheen.

Dit is hoe mijn eerste depressie eruit zag. Ik was ongeveer 14 jaar, een vwo-scholier. Maar het lukte niet meer. Door God ben ik er met wat hulp, tijd en nodige keuzes weer uitgekomen. Het bleef echter niet bij één keer. De depressie kwam vaak terug wanneer het winter werd of wanneer de winter overging in de lente. Blijkbaar ben ik nogal gevoelig voor die seizoensovergangen. De laatste keer dat ik depressief was, is ongeveer een jaar geleden. Ik piekerde veel, kon niet goed met mijn emoties omgaan en zat flink met mezelf in de knoop. Ik ben blij dat het ondertussen veel beter met me gaat en ik veel heb geleerd. Vanuit mijn eigen ervaring en opgedane kennis* wil ik graag wat delen over depressies. Ik wens echt dat er meer kennis en begrip komt en dat er meer openheid ontstaat om hierover te praten, zowel buiten als binnen de kerk. Aangezien verandering bij jezelf begint, deel ik vandaag deze blog.

* Ik heb sociaal werk gestudeerd en een cursus pastorale counseling gevolgd. Daarnaast heb ik zelf regelmatig artikelen gelezen over depressies, aangezien dit onderwerp mijn interesse heeft. Verder heb ik een zekere ervaringskennis, al is elke depressie natuurlijk anders en heb ik geen officiële diagnose gekregen.

Depressie is niet...
Depressie is niet het gevoel dat je hebt op maandagmorgen wanneer je geen zin hebt in school of werk. Het is niet wat je voelt wanneer je een nacht te kort hebt geslapen. Het is niet de stemming tijdens je menstruatie of wanneer je enorme trek hebt. Het is ook geen normale reactie op moeilijkheden en tegenslagen. Geen normaal proces van rouwverwerking en ook geen angst die voortkomt uit bijvoorbeeld het verliezen van je baan. Het is niet alleen maar somberheid of een gedrukt humeur. Depressie is niet iets waar je je gewoon even overheen kan zetten.

Depressie is...
Depressie is je gevangen en overwonnen voelen. Depressie is radeloosheid. Het is de hoop verloren zijn. Het is eenzaam, verlaten en verloren. Het is uitzichtloosheid. Het is niet even een dipje, een down gevoel. Depressie is wanneer dat down-zijn je volledig beheerst en er niets anders meer is dan dat.

Wat gevoel betreft speelt somberheid een grote rol, maar een depressie kenmerkt zich door veel meer gevoelens dan alleen somberheid. Ook droevigheid, wanhoop, een lage zelfwaarde, schuldgevoelens en lusteloosheid zijn overheersende kenmerken. Wanneer je depressief bent, ervaar je de werkelijkheid anders. Waar je eerst geïnteresseerd was, ben je nu onverschillig geworden. Je voelt je vervreemd van jezelf en van de wereld om je heen. Je voelt je onmachtig, ongeacht of je dat daadwerkelijk bent. Niks lijkt zin te hebben. Je voelt je onwaardig. Er lijkt geen hoop of verwachting meer te zijn. Je ziet het doel van het leven niet en verlangt te verdwijnen door te slapen of er niet meer te zijn. Tevens kan je bang en onrustig zijn zonder dat je duidelijk aan kan wijzen waarvoor je bang bent.

Depressie kan je ook opmerken in je lichaam. Je bent vermoeid en voelt je sloom. Je ziet je lichaam als iets negatiefs. Je valt moeilijk in slaap of slaapt de halve dag door om je vervolgens nóg moe te voelen. Je hebt minder zin in eten of eet juist meer dan normaal. Je valt af of komt aan. Je lichaam is traag. Je spijsvertering werkt minder goed. Je hebt het continu koud of voelt je koortsig. Er zijn schommelingen in je dag waardoor je je bijvoorbeeld 's avonds beter voelt dan 's ochtends. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Het is lastig je ergens toe te zetten. Keuzes maken is een vreselijke uitdaging. Misschien trek je je terug, wordt je stiller. Je vind het moeilijk om onder de mensen te komen. Je onderneemt niet veel meer. Of je doet juist van alles en nog wat, omdat je rusteloos bent. Je vult je dag met activiteiten die weinig opleveren.

Het wordt lastiger om je te concentreren. Je vergeet dingen die nog geen minuut geleden tegen je gezegd zijn en voelt je daar rot over. Je piekert, je hersenen draaien overuren. Tegelijk lijkt je brein ontzettend leeg doordat je niet direct allerlei associaties hebt wanneer je ergens aan denkt. Je komt niet snel op ideeën en hebt weinig verbeelding.

Een depressie is voor iedereen anders. Als je depressief bent zul je sommige van bovenstaande dingen herkennen en andere dingen niet. Wat ik vooral duidelijk wil maken is dat er een groot verschil zit tussen een slechte dag en een depressie; tussen een down gevoel en een depressie. Een depressie grijpt in in het volledige levenspatroon. Het bestaan zelf wordt aangetast. Iemand ís depressief.

Een depressie discrimineert niet
Ik was christen en depressief tegelijk. Ja mensen, dat kan. Een depressie kan iedereen treffen. Mannen en vrouwen. Jongeren en ouderen. Mensen die op straat leven en filmsterren. Singles en getrouwden. Antillianen, Roemenen en Nederlanders. Moslims, Hindoes, atheïsten en Christenen.

Ten onrechte wordt depressie vaak gezien als iets waar alleen hele zwakke mensen mee te maken krijgen. Maar ik geloof dat we allemaal zwakke en kleine mensjes zijn. Er is veel onbegrip, veel stigma en er zijn tal van vooroordelen. Veel mensen stuiten op onbegrip van hun omgeving. Hoewel ik zou willen dat het anders was, vind ik het niet gek. Het ís ook moeilijk te begrijpen wanneer je het niet hebt geleefd. Onder christenen heerst soms het idee dat een christen niet depressief kan zijn. Men doet uitspraken als: "Mensen die depressief zijn, leven niet genoeg met God." "Je hebt vast zonde gedaan." "Je moet je vreugde in God vinden." Zonde en onvrede kunnen meespelen in het ontstaan van een depressie en je hebt inderdaad de opdracht om je te verheugen in God, maar het helpt niemand wanneer we ongenuanceerd met vingers wijzen. Wanneer ik de Bijbel lees, kan ik er trouwens niet omheen dat er mensen te maken hadden met depressie. Neem bijvoorbeeld Job die op een gegeven moment noemt dat hij liever niet geboren was of David die meerdere Psalmen schrijft waarin wanhoop, verdriet en neerslachtigheid de toon bepalen.

"Ten onrechte wordt depressie vaak gezien als iets waar alleen hele zwakke mensen mee te maken krijgen. Maar ik geloof dat we allemaal zwakke en kleine mensjes zijn."

Oorzaken depressie
Ik geloof dat een depressie nooit het hoofdprobleem is, maar vooral een signaal dat wijst op een dieper liggende oorzaak. Een depressie kan je bijvoorbeeld helpen wanneer je kampt met sociale angst. Door de depressie heb je een reden om mensen te vermijden en in je bed te blijven liggen. Ook kan het passieve van een depressie je helpen wanneer je normaal enorm veel voelt en dit niet goed verwerken kan. Hoewel je de depressie niet opzettelijk of bewust ontwikkelt, kan het je wel helpen.

Regelmatig is een depressie een reactie op tegenslagen en moeilijkheden, zoals het verlies van een dierbare, ziekte, een langdurige hoge werkdruk et cetera. Andere oorzaken zijn psychisch zoals weinig zelfacceptatie, faalangst, niet-helpende denkpatronen en moeilijk te verwerken jeugdervaringen. Ook maatschappelijke factoren zoals armoede, eenzaamheid, snelle veranderingen en veel keuzemogelijkheden spelen een rol. Net als het centraal staan van beleving en geluk. De realiteit is dat niet alles mooi en leuk kan zijn en dat we moeten leren omgaan met moeilijkheden. Overigens kan depressie ook een lichamelijke oorsprong hebben zoals een tekort aan bepaalde vitaminen en neurotransmitters, een lichamelijke aandoening of veranderingen in hormoonspiegels. Het is daarom slim om naar een huisarts te gaan en een lichamelijk onderzoek te doen.

Afhankelijk van de stroming binnen de psychologie wordt er meer nadruk op de ene of de andere oorzaak gelegd. Depressie heeft overigens niet altijd één aanwijsbare oorzaak. Soms is het een opeenstapeling van verschillende dingen die je meemaakt in combinatie met bijvoorbeeld het niet goed kunnen omgaan met moeilijkheden of een tekort aan een stofje in je lichaam. Ik ben bijvoorbeeld erg gevoelig voor de overgangen van de seizoenen en het weer, maar heb toen ik jong was ook niet goed geleerd om met emoties om te gaan, had op een gegeven moment een vitamine-D tekort en was erg onzeker en angstig door onder andere negatieve jeugdervaringen.

Naast de al genoemde oorzaken is het goed om naar de Bijbel te kijken. Of eigenlijk zou ik moeten zeggen dat we allereerst naar de Bijbel moeten kijken. De Bijbel is geen boek zonder emoties of moeilijkheden. Ook in de Bijbel kom je symptomen van depressie tegen. Ik noemde Job en David al, maar wat dacht je van Elia of Mozes. Mozes was het te zwaar, hij kampte met waarom-vragen, zag ondanks Gods beloften geen uitkomst meer en verlangde dood te zijn (Numeri 11). Elia werd door Izebel met de dood bedreigt en vluchtte uit angst. Hij trok zonder eten of drinken de woestijn in, ging onder een struik zitten en bad om te mogen sterven. Hij vond het genoeg geweest. Ook al had hij net op de Karmel nog de overwinning behaald.

Leven met God betekent niet dat je immuun bent voor het ontwikkelen van een depressie. Wel heeft zorg voor je geestelijk leven veel te maken met het ervaren van Gods vrede en is vrede iets wat veel depressieve mensen missen. Persoonlijke zonden kunnen scheiding maken tussen jou en God en wanneer ze niet beleden worden kan dit leiden tot depressie. Het belijden van zonden zorgt ervoor dat er weer vrede in je hart kan zijn. Maar dit betekent niet dat je depressie direct opgelost is. Het betekent vrede en rust in je depressie. Bovendien hoeft zonde absoluut niet de reden te zijn van je emotioneel lijden. We doen allemaal zonde, maar niet iedereen heeft een depressie.

Uit de Bijbel kan je meer mogelijke oorzaken halen dan alleen zonde. Zo kan je vanuit de Bijbel naar je omstandigheden kijken. De Bijbel bevat veel principes om op een goede en geestelijke manier met tegenslagen om te gaan. Je moet onderzoeken waarom je op een bepaalde manier reageert en wat er dus in je hart leeft (Psalm 139:23, Spreuken 17:3, Jeremia 17:5-10), zodat je geestelijk kan groeien en op een Bijbelse manier kan reageren. Dit zal zorgen voor een leven dat vrucht draagt.
De Bijbel spreekt zich ook uit over onrust in je hart veroorzaakt door angst, boosheid, hopeloosheid, onvervulde verlangens of schuld en schaamte. Deze onrust kan uitmonden in een depressie. De Bijbel geeft duidelijke richtlijnen om met deze thema's om te gaan, dit kan (een deel van) de oplossing zijn voor je depressie.
Naast wat er in je hart is, is wat je denkt belangrijk. Zie je de werkelijkheid goed? En zie je de werkelijkheid ook door Gods ogen doordat je denken is verlicht met de Heilige Geest? Wanneer het leven niet voldoet aan de verwachtingen kan dit je teleurstellen of zorgen dat je je minder waard voelt dan een ander. De Bijbel vraagt ons om ons niet zo te focussen op het hier en nu, op wat we wel of niet hebben, wat we al dan niet hebben en kunnen, maar ons alleen te beroemen op het kennen van God (Jeremia 9:23-24).

Het is goed om te kijken of je de oorzaak van je depressie kan achterhalen om hiermee aan de slag te gaan en zo je depressie te overwinnen. Aangezien depressie veel mogelijke oorzaken heeft, zijn er ook verschillende oplossingen en manieren om er weer uit te komen. Vaak heeft een depressie echter niet maar één oorzaak en soms is het moeilijk om een duidelijke oorzaak aan te wijzen. Dat betekent gelukkig niet dat er geen hoop is!

Depressie overwinnen
Midden in een depressie lijkt het onmogelijk om er ooit nog uit te komen. Voor je idee zit je in een diepe put, zonder licht en zonder ladder. En als er al wel een ladder is, heb je geen energie om die te beklimmen.

Ik heb goed en slecht nieuws. Het overwinnen van een depressie is inderdaad niet makkelijk en vraagt van je om keuzes te maken en stappen te zetten. Misschien zie je dit niet zitten en voel je je te zwak om er ook maar iets aan te doen. Dan is hier het goede nieuws: Je hoeft het niet alleen te doen!

"Maar Hij heeft tegen mij gezegd: Mijn genade is voor u genoeg, want Mijn kracht wordt in zwakheid volbracht. Daarom zal ik veel liever roemen in mijn zwakheden, opdat de kracht van Christus in mij komt wonen. Daarom heb ik een behagen in zwakheden, in smadelijke behandelingen, in noden, in vervolgingen, in benauwdheden, om Christus' wil. Want wanneer ik zwak ben, dan ben ik machtig." - 2 Korinthe 12:9‭-‬10

Je hoeft dit niet in eigen kracht te doen. God kan en wil in jou werken. Wanneer jij je zwak voelt, is er voor God de ruimte om je te vullen met Zijn kracht. Ik ervoer die kracht lang niet altijd, maar elke keer dat ik me richtte op God hielp dat me om door te gaan. Wanneer je het idee hebt dat je wil te zwak is en het je niet gaat lukken, mag je weten dat God zowel het willen als het werken in jou werkt (Filippenzen 2:13). God weet van je depressie. Hij weet hoe moeilijk je het hebt. Hij ziet je hopeloosheid, je moeiten. En Hij zegt:

"Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast zijn, en Ik zal u rust geven. Neem Mijn juk op u, en leer van Mij dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart; en u zult rust vinden voor uw ziel; want Mijn juk is zacht en Mijn last is licht." - Mattheüs 11:28‭-‬30

Vechten in je eentje is verschrikkelijk zwaar. Het is logisch dat je dat niet zit zitten. Maar je hoeft het niet alleen te doen. Je mag naar God toe. Daar hoef je niet voor te rennen, dat kan gewoon vanuit je bed of wanneer je met je hoofd op de eettafel ligt. Hij zal je rust geven. Hij geeft je geen last die te zwaar is. En wanneer het moeilijk is, geeft Hij ook altijd de uitkomst om het te kunnen doorstaan.

"Meer dan een menselijke verzoeking is u niet overkomen. En God is getrouw: Hij zal niet toelaten dat u verzocht wordt boven wat u aankunt, maar Hij zal met de verzoeking ook de uitkomst geven om die te kunnen doorstaan." - 1 Korinthe 10:13

Je kan stap voor stap werken aan je depressie. Zorg voor je lichamelijke gezondheid is belangrijk, net als het ontwikkelen van je geestelijk leven en het vernieuwen van je denken. Je mag jezelf doelen stellen. En dan kom ik gelijk weer met goed nieuws: je doelen en stappen hoeven niet groot te zijn. Je hoeft om je lichamelijke gezondheid te bevorderen morgen niet in de sportschool te staan, maar kan wel ondanks je gevoel van vermoeidheid elke dag besluiten een kwartiertje te wandelen. Na verloop van tijd kan je een halfuur wandelen of ga je een keer fietsen of zwemmen. Je kan besluiten om elke dag drie maaltijden te eten, zelfs als je geen eetlust hebt. Je kan momenten nemen om iets te doen wat je ontspant of om juist eventjes niets te doen. Werken aan je ritme door er eerst eens een half uur eerder uit te gaan dan dat je nu doet. Je kan in kleine stapjes bezig gaan met je geestelijk leven door elke dag een klein stukje in de Bijbel te lezen. Zelf vond ik het fijn om dingen te lezen die aansloten bij wat ik ervoer. Dus sloeg ik de Psalmen open, maar ook de verhalen van Elia en Mozes kan je lezen. Probeer elke dag te bidden, wandelend, schrijvend, op je knieën. Net hoe het voor jou het beste werkt. Probeer je aandacht te verleggen van je eigen tekortkomingen naar wie God is en hoe God jou ziet. Herinner jezelf eraan dat God er is, dat Hij machtig en goed is en een goed plan voor jou heeft dat Hij zal voltooien. Doe wat kleins voor een ander: zet een kopje koffie voor je partner, schrijf een kaartje naar een vriendin, bak koekjes voor de buurvrouw. Je mag langzaam opbouwen om opnieuw voldoening te gaan ervaren. Het gaat nu niet om waar je volgend jaar wil zijn, maar om waar je nu bent en om wat je nu kan doen.

"Het is niet egoïstisch om te delen hoe het met je gaat. Als christenen zijn we juist geroepen om ons leven met elkaar te delen, om samen te huilen en samen blij te zijn."

Ik denk dat ik het het moeilijkst vond om hulp te vragen en aan te nemen. Met behulp van een hulpverlener leerde ik tijdens mijn eerste depressie om in kleine stapjes te delen hoe het met me ging of wat ik nodig had. In het begin vond ik het moeilijk om te verwoorden wat ik voelde. En dus begon ik eerst maar met zeggen dat ik niet goed wist wat ik voelde. Het is belangrijk om te praten over wat je bezig houdt, zodat je gedachten en gevoelens ruimte krijgen en ze niet steeds opstapelen. Het is niet egoïstisch om te delen hoe het met je gaat. Als christenen zijn we juist geroepen om ons leven met elkaar te delen, om samen te huilen en samen blij te zijn. Wees er (voor zover dat gezond is voor jezelf) voor anderen en zorg dat anderen er ook voor jou kunnen zijn, ook al voel je daar niet veel voor. Ik hield mijn leven angstvallig voor mezelf, maar mag meer en meer leren dat ik niet bang hoef te zijn voor mensen. Allereerst niet omdat God vóór ons is (Romeinen 8:31-39), maar ook omdat mensen niet zo eng zijn als ik dacht en soms denk. Je mag hulp vragen. Van God, van de mensen om je heen en ook van een hulpverlener zoals een pastoraal counselor of psycholoog. Vraag hulp wanneer het nodig is en niet pas wanneer het te laat is. Laat je niet weerhouden door vragen als: "Is het wel erg genoeg?". Stop met het vergelijken van problemen van anderen met die van jezelf. Je mag hulp vragen en hulp ontvangen.

Veel naasten van mensen met een depressie vinden het moeilijk om diegene goed te helpen. Je kan bidden, maar dan? Ik wil je graag tips geven, maar laten we bidden niet te snel voorbij gaan. Gebed is enorm belangrijk, het is een geweldig geestelijk wapen waarmee we echt mogen strijden. Een wapen dat verandering teweeg brengt. Bid voor overwinning van de depressie, maar vooral ook voor het zien op God. Voor rust, vrede, vreugde en hoop in en door God. Voor geestelijk inzicht en kracht om met kleine stappen te overwinnen. Voor de moed om hulp te ontvangen. En dan, na gebed, komen we bij de praktische manier waarop we iemand kunnen steunen. Echte praktische dingen zijn om een pan eten te koken of te helpen bij achterstallig huishouden. Maar wat is het ook belangrijk om de tijd te nemen en te vragen hoe het gaat. Om een kaartje te sturen om te laten weten dat je aan diegene denkt en er voor hem of haar wil zijn. Om de ander op te zoeken. Misschien om te praten en te huilen, misschien wel om gewoon in stilte bij elkaar te zitten. We willen vaak een directe oplossing, maar heel veel dingen zijn niet direct op te lossen. En het komen met allerlei ideeën zorgt vaak juist voor weerstand en afstand terwijl een simpele omhelzing zo ontzettend veel kan betekenen. De ander kan het ook nodig hebben dat je samen even eruit gaat om wat ontspannends te doen. Help de ander in zijn of haar doelen door samen te gaan wandelen, diegene te herinneren om te ontbijten, hem of haar 's ochtends te helpen uit bed te stappen of samen de Bijbel te lezen. Het is belangrijk dat je niet zomaar overneemt wat iemand zelf kan, maar de stappen lichter te maken en te doen wat nog niet lukt. Wanneer je niet goed weet hoe je kan helpen, laat dan in ieder geval weten dat je er bent, dat je om diegene geeft en stel simpelweg de vraag: "Hoe kan ik je het beste helpen?"

Terug naar jou als je zelf depressief bent. Dit is het laatste en allerbelangrijkste wat ik met je wil delen... Vertrouw op God. Hoe ver weg of dichtbij Hij ook lijkt te zijn. Hij is er voor je. Zijn hand is niet te kort om te verlossen. Je mag vragen stellen, het uitschreeuwen naar God, je wanhoop en je twijfels met Hem delen. Maar het is niet nodig om Hem iets te verwijten. Hij ís en blijft goed, ook wanneer je niet snapt hoe Hij werkt. Hij heeft niets liever dan dat jij dichtbij Hem leeft. En eerlijk is eerlijk, ik heb dat echt door moeilijke tijden moeten leren. Hoewel een depressie echt niet fijn is, is het goed om in te zien hoe nietig en kwetsbaar we als mensen zijn. Ik hoop en bid dat wanneer jij op dit moment depressief bent, je mag zien op God en dat je je aan Hem vastklampt. Er is hoop in alle problemen. Er is hoop voor jou! Er is hoop door onze Goede Vader en het werk van Zijn Zoon Jezus Christus. Er is kracht in zwakheid. Er is vreugde in pijn. Er is Licht in de duisternis. Lieve zus, lief zusje, ik bid voor jou!

Deze overdenking is geschreven door Marlies. Lees hier meer over haar en de andere gezichten achter 'In de Vallei'. Lees hier waar In de Vallei voor staat.

Heb je vragen of opmerkingen naar aanleiding van deze overdenking? Neem dan hier contact met ons op, of benader ons via social media.