Kerst vieren als christen

13-12-2022

Kerst. De lichtjes vrolijken de stad op. De kerstboom staat er weer versiert bij in de woonkamer. De kerststallen worden uitgestald en de kerstmuziek galmt alweer een poosje in het rond. Misschien geniet je van deze uitbundige decembersfeer, maar het kan ook zomaar zijn dat je er weleens aan twijfelt. Want hoe is Kerst eigenlijk ontstaan? Worden we vanuit de Bijbel wel opgeroepen om het Kerstfeest te vieren? En hoe ga je om met christenen die anders tegen Kerst aankijken?

Als we teruggaan in de tijd kunnen we voorzichtig ontdekken waar de oorsprong van Kerst vandaan lijkt te komen. Er zijn meerdere theorieën en gedachten over dit onderwerp maar de meesten komen ongeveer uit op het volgende: het grote Romeinse volksfeest Saturnalia en de Germaanse viering van het Joelfeest.

In de tijd van de Romeinse beheersing vierden men een groot volksfeest. Waarschijnlijk het grootste en meest uitgebreide feest van die tijd: de Saturnalia. (Vanaf december 497 v.Chr.)

Tijdens dit feest stond Saturnus, de god van de landbouw, centraal. Iedereen van de bevolking vierde het feest mee. Er werd geofferd, veel gedronken en uitgebreide maaltijden met elkaar gevierd. Ook werden er kleine cadeaus zoals kaarsen of poppen uitgedeeld. Een opvallende gebeurtenis tijdens dit feest was dat de rollen van de slaven en de meesters omgekeerd werden. De meesters werden dus de bedienden van de slaven!

Ook lijken gebruiken van het oude Germaanse Joelfeest terug te komen in onze kersttradities.

Dit feest werd vroeger op de kortste dag van het jaar, 21 december, gevierd. Het wordt dan ook wel het 'winterzonnewendefeest' genoemd, omdat tijdens dit feest het licht gevierd werd. De langste dag van het jaar was voorbij! Bij dit feest werden bomen in huis geplaatst en werden er vreugdevuren van hout gestookt.

Uiteindelijk schijnt het zo te zijn dat keizer Constantijn in de vroege 4e eeuw christen werd. Hij wilde op een rustige manier de traditionele heidense feesten vermengen met de christelijke feesten. De Katholieke staatskerk pikte dit op en verklaarde 25 december als de geboortedag van Christus. 25 december als specifieke datum komt waarschijnlijk voort uit de tijd van de Vroege Kerk. Men geloofde toen dat Jezus op dezelfde dag was gestorven als waarop Hij was verwekt. Jezus stierf tijdens het Joodse paasfeest (in de 3e eeuw n. Chr. werd dit gevierd op 25 maart) dus dan zou Jezus 9 maanden later, op 25 december, geboren moeten. Deze redenatie vanuit de Vroege Kerk en het verchristelijken van de Romeinse wereld bracht de viering en herdenking van het Kerstfeest op 25 december.

Er zijn meerdere ideeën en verklaringen over de oorsprong van het Kerstfeest. Daaruit blijkt wel dat we het eigenlijk niet precies weten. Eén ding is zeker: Het hedendaags gevierde Kerstfeest is beïnvloed door eeuwenoude gewoontes, tradities en andere tradities. Dat zien we ook terug in het bekende Kerstverhaal. Want de ezel waarop Maria gereden zou hebben, de stal waarin Jezus geboren schijnt te zijn en de drie wijzen uit het oosten (er staat namelijk nergens dat het er drie zijn?) zien we nergens terugkomen in de evangeliën. Los daarvan kan je nog een apart gesprek voeren over de betekenis en oorsprong van de kerstboom, maar dat zou voor nu een te lang verhaal worden. En tot slot was het helemaal geen Joods (of Bijbels) gebruik om geboortes en verjaardagen te vieren en is Jezus niet in de winter geboren.

Voor ons als christenen kunnen al die invloeden ons aan het denken zetten. Want waar doen we dan goed aan? In onze christelijke wereld zien we dan ook drie visies of gebruiken terugkomen waarop christenen omgaan met de Kerstviering. Deze willen we even op een rijtje zetten:

Visie 1. Christenen die géén Kerst vieren

Sommige christenen maken de keuze om afstand te doen van de kerstviering zoals men het tegenwoordig viert. Deze christenen noemen het samensmelten van valse heidense gebruiken met de verering van de ware God; syncretisme (naar elkaar toegroeien van religies).

Deze gedachte kan je Bijbels onderbouwen door het Oude Testament ernaast te leggen. De Joden werden namelijk altijd door God gewezen op heiliging. Zij moesten hun volk zuiver houden door de heidense gebruiken niet over te nemen. Ook zie je deze zuivering terugkomen in de oproep van God om andere volken volledig te doden. De opdrachten van God om de overwonnen vijanden volledig te doden worden gegeven uit bescherming voor Zijn eigen volk. Zodat het volk zuiver en rein zou blijven.

Daarnaast zien christenen met deze visie Kerst als een menselijke traditie. In de Bijbel worden we namelijk nergens opgeroepen om de geboorte van Christus te herdenken. Waarom zouden we dit dan wel vieren? En de heidense gebruiken die de christenen overgenomen hebben horen volgens hen bij de heidense feesten van oudsher (zoals eerder beschreven). Van deze heidense gebruiken moeten we afstand doen. Dus, geloven deze christenen, is het niet onze taak om het Kerstfeest te vieren. christenen vanuit de Bijbel toe worden opgeroepen.

Visie 2. Christenen die wél Kerst vieren

Er zijn ook een heel aantal christenen die graag de geboorte van Christus herdenken. Dat hier ruimte voor is gemaakt in de jaarlijkse agenda vinden zij dan ook prachtig. Kerst betekent voor hen veel meer dan alleen de tradities die door de jaren heen ontstaan zijn. Men herdenkt de geboorte van Christus, want dáár gaat het om tijdens Kerst. Niet over de lichtjes of de kerstboom. Dat de versiering erbij aanwezig is gaat puur om de gezelligheid, meer waarde hecht men er niet aan. Veel van deze Christenen hebben zich niet verdiept in de oorsprong van Kerst. Het kan ook zo zijn dat ze dat wél hebben gedaan maar er geen problemen in zien.

De Vroege Kerk heeft het Kerstfeest ingesteld en men ziet hier niet iets verkeerds in. Integendeel... Is het vieren van Kerst niet juist weer een moment in het jaar waarop je je extra focust op God?

Sommigen weerleggen het argument over het Oude Testament (zie visie 1) door te zeggen dat het Oude Testament niet meer geldt sinds de geboorte van Christus.

Visie 3. Kerst vieren op een andere datum

Ook zijn er christenen die een tussenweg zoeken of anders aankijken tegen Kerst. Zij geloven dat het wel goed is om de geboorte van Christus te herdenken, maar niet op 25 december. Zij vieren het dus zonder de maatschappelijke kersttradities. Er zijn theorieën over een mogelijke geboortedag van Christus tijdens de viering van het Joodse Loofhuttenfeest. Men gebruikt dan de verschijning van de engel aan Zacharias in de tempel en de geboorte van Johannes de Doper als berekening voor de geboorte van Jezus. Daarnaast lijken er nog veel meer geboorteverwijzingen te staan in de Bijbel richting het Loofhuttenfeest. Dit feest valt begin oktober. Dat maakt dat sommige christenen het Joodse feest tijdens die periode vieren.

Ook vieren sommige christenen het feest op 6 januari of op een hele andere datum. Zo weten zij zich niet vermengt met heidense tradities maar herdenken ze wel de geboorte van Christus.

1 Thessalonicenzen 5:21-22. Beproef alle dingen, behoud het goede. Onthoud u van elke vorm van kwaad.

Al met al is het goed om je bewust te zijn van invloeden in het christenleven. We worden in de Bijbel opgeroepen tot waakzaamheid. Daar hoort ook bij dat we scherp zijn op de heidense invloeden die ons leven beïnvloeden. Zo moeten we ook kritisch durven kijken naar eeuwenoude gewoonten. Dat betekend trouwens niet dat we oude gewoonten of tradities aan de kant moeten schuiven! Traditie werkt verbindend en helpt ons om waarheid over te leveren. ('Doorgeven' is namelijk de letterlijke betekenis van het woord traditie). Maar het is wel goed om scherp te zijn en ons telkens weer te richten op Gods Woord.

Ten slotte willen we ons ook richten op Romeinen 14. Dit tekstgedeelte geeft ons namelijk précies de handleiding die we moeten gebruiken om met deze, en ander soort, lastige kwesties om te gaan! Paulus maakt in dit hoofdstuk duidelijk dat niets uit zichzelf onrein is en dat we als christenen in ons eigen geweten ten volle overtuigd moeten zijn van hoe we leven. Hij schrijft dit naar de Romeinen, di die in die tijd nog weleens in onenigheid kwamen met Joods christenen. Zij hielden zich namelijk nog steeds aan allerlei wetten en tradities. Iedereen zocht daarin de juiste weg.

Eet je iets wel of niet? Acht je de ene dag hoger dan de andere dag? Paulus zegt in vers 12 en 13: 'Zo zal dan nu ieder van ons voor zichzelf rekenschap geven aan God. Laten wij dan niet langer elkaar oordelen, maar oordeel liever dit: de broeder geen aanstoot of oorzaak tot struikelen te geven.' Het gaat erom dat je handelt vanuit geloof (vers 23). Jaag de vrede en onderlinge opbouw na (vers 19) en dien Christus, door de Heilige Geest, in gerechtigheid, vrede en blijdschap (vers 17). Een aanrader om Romeinen 14 eens te lezen!

Wanneer deze nieuwe inzichten je stilzetten willen we je aanmoedigen om zelf verder op onderzoek uit te gaan en over dit onderwerp te bidden en te praten. Soms kunnen we door alle geluiden in de wereld niet meer weten wat nu precies de waarheid is. Maar dan mogen we je bemoedigen met de tekst uit Joh. 14: 6 'Jezus is de Weg, de Waarheid en het Leven'. Deze tekst getuigt van het feit dat er één waarheid bestaat en dat deze waarheid bij Jezus Christus te vinden is. Hij ís de waarheid! Als mensen kunnen we verblind zijn of te weinig kennis hebben. Dat erkennen en beseffen we. Maar we worden er niet voor niets toe opgeroepen om alle dingen te onderzoeken, het goede te behouden en het kwade te vermijden (1 Thess 5: 21).

In deze wereld zullen we, onbewust of bewust, niet altijd de juiste keuzes maken. Dat kan ook niet omdat we veel dingen simpelweg gewoon niet weten of beseffen. Levensheiliging is dus een kwestie van steeds opnieuw blijven leren om Hem lief te hebben met heel ons hart, heel onze ziel, heel ons verstand en al onze krachten. (Lukas 10: 27). En daarbij mogen we erop vertrouwen dat Gods genade alles overtreffend is!

Licht op mijn weg

God, geef licht in mijn hart en licht in mijn ziel,
licht op mijn tong, licht in mijn ogen
en licht in mijn oren.
Geef licht aan mijn rechter- en licht aan mijn linkerhand,
licht achter mij en licht voor mij uit.
Geef licht in mijn spieren en licht in mijn vlees,
licht in mijn bloed, licht in mijn haar
en licht op mijn huid.
Geef mij licht,
Versterk mijn licht,
Maak mij tot licht.

- Saoedi Arabië. (Uit: Bron van Leven.)

Deze overdenking is geschreven door Thirze. Lees hier meer over haar en de andere gezichten achter 'In de Vallei'. Lees hier waar In de Vallei voor staat.

Heb je vragen of opmerkingen naar aanleiding van deze overdenking? Neem dan hier contact met ons op, of benader ons via social media.