Je hart bonst in je keel, je luchtpijp lijkt wel dichtgeknepen en je rug wordt klam van het zweet. Elk geluidje, elke beweging neem je waar. Je bent bang. Angst voelt niet fijn, maar hoort tegelijk ook bij het leven. Angst helpt je om alert te zijn en problemen aan te pakken of jezelf in veiligheid te brengen. Veel mensen krijgen echter ook te maken met angst die niet helpend is. Hoe dan ook kan de confrontatie met angst vragen oproepen. Hoe ga je er goed mee om? Wat moet je met de Bijbelse opdrachten om niet bang te zijn? En vertrouw je niet genoeg wanneer je wel steeds angstig bent?

Vandaag wil ik, zoals je al gezien hebt, samen stilstaan bij angst. We hebben allemaal te maken met angst. En in veel gevallen is angst nuttig. Ze helpt om je te beschermen tegen gevaren waaraan je wordt blootgesteld door problemen aan te pakken of uit de weg te gaan. De waakzaamheid die angst je geeft heb je soms nodig om je verantwoordelijkheid te pakken en goed met bedreigende situaties om te gaan. Angst kan echter ook de kop op steken wanneer dit helemaal niet nodig is. Er is dan geen gevaar of het gevaar is lang niet zo erg als je denkt. De angst die je ervaart is dan niet in overeenstemming met de situatie waar je in staat en je kan niet meer helder nadenken. Dit kan komen doordat je nare situaties hebt meegemaakt waar je door achtervolgd wordt. Of doordat je hebt geleerd om heel voorzichtig te zijn en jezelf zo veel mogelijk te beschermen. Soms heb je echter geen duidelijke verklaring. Je bent veel onrustig en voelt je niet snel veilig. Of je bent bang voor dingen waarvan je zelf ook niet begrijpt waarom je er bang voor bent.

Op allerlei manieren kan je jezelf beschermen voor situaties die je als bedreigend ervaart. Soms heb je niet eens door dat je jezelf beschermt tegen angst. Ik was me er bijvoorbeeld heel lang niet van bewust dat ik loog omdat ik bang was voor straf wanneer ik iets niet handig had aangepakt. Ook jezelf isoleren, anderen in de problemen brengen, agressie, schijnheiligheid en koppigheid kunnen voortkomen uit angst. Misschien herken je hier wel iets van. Je kan ook vluchten voor je angstgevoelens. Bijvoorbeeld door heel hard te werken zodat je geen tijd meer hebt om te voelen, door middelengebruik of door een fantasiewereld te creëren. Het zijn allemaal manieren waarop mensen proberen van angst af te komen en het niet te voelen. Ik heb dit zelf ook gedaan en betrap mezelf er nog steeds op, dus ik zal je er zeker niet om veroordelen. Maar wat je situatie ook is en waar je ook bang voor bent, het is belangrijk om angst niet weg te stoppen of alles wat angst oproept uit de weg te gaan. Uiteindelijk onderhoud je angst zo alleen maar. Wanneer de Bijbel zegt 'wees niet bevreesd', wordt er dan ook niet bedoelt dat je je angst moet wegstoppen. Wegstoppen of vermijden zorgt er niet voor dat de angst weg is en je niet meer bang bent. Ze zorgt er vooral voor dat angst groeit en zich misschien wel gaat uiten in dit soort bijkomende problemen.

Maar hoe ga je dan wel om met angst? En wat wordt er bedoeld wanneer de Bijbel zegt 'wees niet bevreesd'? Om daar duidelijkheid over te krijgen geloof ik dat het belangrijk is om te kijken naar wat de Bijbel zegt over het ontstaan van angst.

De kern van angst
Ik wil je in gedachten meenemen naar de hof van Eden. Adam en Eva die naar Gods beeld geschapen waren, wandelden in vrede met God. Ze kenden geen angst. Er was namelijk geen bedreiging, niks om zichzelf voor te beschermen. Behalve voor het eten van de boom van de kennis van goed en kwaad. Hoewel God ze gezegd had dat ze dit niet moesten doen en dat ze dan zeker zouden sterven, deden Adam en Eva dit toch. En toen ze dat deden beseften ze zich dat ze naakt waren, maakten ze schorten en verborgen ze zich voor God.

"En de Heere God riep Adam en zei tegen hem: Waar bent u? En hij zei: Ik hoorde Uw stem in de hof en ik werd bevreesd, want ik ben naakt; daarom verborg ik mij" - Genesis 3:9-10, HSV

Geen moment eerder waren Adam en Eva bang geweest. Maar na het eten van de vrucht was het mis. Waarom? Adam en Eva hadden hun Maker niet gehoorzaamd. En het gevolg daarvan was vervreemding van God. Vervreemding van God zorgde voor schaamte en angst. Adam en Eva gingen zich beseffen dat ze schuldig waren en niet meer waren wie ze behoorden te zijn. Ze beseften zich dat ze hulpeloos waren en dat ze niet in staat waren om te doen wat ze moesten doen. En ze beseften zich dat ze kwetsbaar waren. Dat ze zich steeds zouden moeten beschermen tegen hun vijand, de dood, het gevolg van de zonde (Gen 2:17, Rom 6:23). Al met al is angst dus het gevolg van vervreemding van God en van een identiteit die niet in Christus is.

"God heeft alles in Zijn hand. Hij kan ons bevrijden uit situaties waarin we onszelf niet kunnen redden en kan ons rust geven te midden van de storm."

In één klap van angst af
Logischerwijs is de oplossing voor angst dan ook het herstel van de relatie met God, het kruisigen van de zondige mens en nieuw leven in Christus. Maar betekent dat dan dat als je tot geloof komt je angst ineens weggenomen wordt? Dat kan. Maar meestal is dit niet geval. Angst is vaak diepgeworteld. En ik geloof zeker dat Jezus je er in één klap van kan bevrijden. Maar vaak is het overwinnen van angst een proces dat tijd kost en vraagt om actie. Ik zou oprecht moeten gaan twijfelen aan mijn redding als deze afhing van de mate waarin ik angst ervaar. Daarentegen ben ik dankbaar dat alle angst niet in één keer van mij weggenomen is, maar dat dit voor mij een proces is waarbij ik meer en meer leer te vertrouwen.

Angst gaat lang niet altijd direct weg wanneer je een Bijbeltekst leest die zegt: 'wees niet bevreesd'. Of wanneer je jezelf eraan herinnert dat er in de volmaakte liefde geen vrees is. En ook niet wanneer je je angst als zonde belijdt of wanneer je jezelf eraan herinnerd dat God je Schuilplaats is. Ik moet dan ook zeggen dat ik veel moeite heb gehad met 1 Johannes 4:18 die ik nu als tekst van de week heb gekozen. Daarin staat namelijk het volgende:

"Er is in de liefde geen vrees, maar de volmaakte liefde drijft de vrees uit. De vrees houdt immers straf in, en wie vreest, is niet volmaakt in de liefde." - 1 Johannes 4:18, HSV

Ik kende de volmaakte liefde in de persoon van Jezus Christus... en toch bleef ik bang. Net als sommigen van jullie had ik vragen: Vertrouwde ik dan niet genoeg? Was ik niet volmaakt in de liefde? Maar als ik deze tekst nu lees, lees ik dat dit gaat over de angst voor Gods straf; angst voor het oordeel. En ik lees in de verzen hieromheen dat wie belijdt dat Jezus de Zoon van God is, in God blijft en dat de liefde in hem is. En die vergevende liefde zorgt ervoor dat wij vrijmoedigheid mogen hebben op de dag van het oordeel. Wanneer je belijdt dat Jezus de Zoon van God is, ontvang je geen straf. Dat betekent niet dat alle angsten die je had ineens verdwijnen, maar zeker is dat je voor oordeel en dood niet meer bang hoeft te zijn! Mocht je geloven en wel bang zijn voor oordeel en dood, dan raad ik je aan om het hele gedeelte vanaf 1 Johannes 4:7 te lezen, om stil te staan bij geloofszekerheid en de leugens die je doen twijfelen het zwijgen op te leggen in Jezus' naam. Want echt waar, wanneer je gelooft is deze angst niet nodig!

Liefde tegenover angst
Je hoeft omwille van angst anders dan angst voor de dood en voor het oordeel niet te twijfelen of je gered bent. Wel geldt ook hierin dat je relatie met God en je medemens een grote rol speelt. Hoewel het in 1 Johannes 4:18 in principe over angst voor dood en oordeel gaat, geldt die tegenstelling tussen angst en liefde altijd. Zou iedereen namelijk in liefde leven, dan was er geen bedreiging en dus geen reden tot angst. Andersom kan angst ervoor zorgen dat je je afsluit van anderen en je je liefde voor God en medemens niet kan tonen. Liefde is dan ook het belangrijkste ingrediënt voor het overwinnen van angst.

Allereerst is dit natuurlijk de liefde van God. Hij had ons lief, voordat wij dat deden (1 Joh 4:19) en heeft ons door het geloof aangenomen als kinderen (Rom 8:15). God is onze goede Vader, een veilige Schuilplaats, onze Redder, onze Genezer. Dichtbij God is er geen reden om bang te zijn. Hij is machtig genoeg om elk kwaad dat je tegenkomt aan te pakken. Maar bij Hem komt bovenal je ziel tot rust ongeacht de omstandigheden.

Ik weet dat mijn jongere ik wanneer ik bang was, altijd christelijke muziek opzette. 'Ik ben veilig in Jezus' armen' vond ik het mooiste nummer dat bestond. Het bracht me rust omdat het me eraan herinnerde dat God mijn goede Vader was, bij wie ik altijd mocht schuilen. En nog steeds is Hij dat. Hoe oud je ook bent, God blijft een Vader waarbij je mag schuilen. In Zijn nabijheid is geen angst. Wanneer er in de Bijbel staat dat je niet bang moet zijn, wordt daar vaak een reden bij gegeven. En heel vaak is die reden dat God erbij is. Ik heb er een paar voorbeelden bijgepakt:

"De HEERE nu is het Die voor u uit gaat. Hij zal met u zijn. Hij zal u niet loslaten en u niet verlaten. Wees niet bevreesd en wees niet ontsteld." - Deuteronomium 31:8 HSV

"Wees niet bevreesd, want Ik ben met u, wees niet verschrikt, want Ik ben uw God. Ik sterk u, ook help Ik u, ook ondersteun Ik u met Mijn rechterhand, die gerechtigheid werkt." - Jesaja 41:10 HSV

God is bij je en dat niet alleen, Hij zorgt enorm goed voor je. Hij weet precies wat er in je omgaat, Hij weet hoe je in elkaar steekt en Hij weet wat je nodig hebt.

"Worden niet twee musjes voor een penninkje verkocht? En niet een van die zal op de aarde vallen buiten uw Vader om. En ook de haren van uw hoofd zijn alle geteld. Wees dus niet bevreesd, u gaat veel musjes te boven." - Mattheüs 10:29‭-‬31 HSV

Wil je angst overwinnen dan moet je zorgen dat je in Zijn liefde blijft, door Hem te gehoorzamen. Niet vanuit angst, maar vanuit liefde en tegen angst in.

"Als u Mijn geboden in acht neemt, zult u in Mijn liefde blijven, zoals Ik de geboden van Mijn Vader in acht genomen heb en in Zijn liefde blijf." - Johannes 15:10, HSV

Niet alleen je relatie met God speelt een rol in het overwinnen van angst, maar ook je relaties met andere mensen. Zelf deelde ik nooit veel met mensen uit angst voor afwijzing. Maar wetend dat God voor mij is en dat het dus niet uitmaakt wat anderen van mij denken, leer ik steeds meer om me te openen.

"Mensenvrees legt iemand een valstrik, maar wie op de HEERE vertrouwt, wordt in een veilige vesting gezet." - Spreuken 29:25 HSV

Het is nodig om gezonde relaties te hebben met mensen om je heen. Relaties waarin veiligheid is en je kan delen wat er in je omgaat. Zodat je getroost en beschermd kan worden, maar ook aangemoedigd om Gods wil te doen wanneer je niet durft. Je bent niet geschapen om in je eentje te overleven, met een muur om je hart om jezelf te beschermen. Maar je bent geschapen om in relatie te staan met anderen. Je mag liefde ontvangen, ook als je dat niet gewend bent. En je mag leren liefhebben, ook wanneer je dat eng vindt. Door relaties kunnen we elkaars lasten dragen (Gal 6:2) en worden we samen sterk voor wanneer er dreiging komt.

Geloof boven angst
Naast liefde, is geloof heel belangrijk. Ik moest toen ik nadacht over dit onderwerp denken aan het moment waarop de discipelen tijdens een storm op een boot waren. Ze riepen het uit "wij vergaan!". Jezus was bij ze en bracht de storm tot stilte. Maar dat was niet zonder een kritische vraag te stellen. Lees maar:

"Het gebeurde op een van die dagen dat Hij met Zijn discipelen aan boord van een schip ging. En Hij zei tegen hen: Laten wij overvaren naar de overkant van het meer. En zij voeren weg. Toen zij voeren, viel Hij in slaap. En er viel een stormwind neer op het meer, en hun schip liep vol water en zij waren in nood. Zij gingen naar Hem toe, wekten Hem en zeiden: Meester, Meester, wij vergaan! Toen stond Hij op en bestrafte de wind en de golven. En ze gingen liggen en er kwam stilte. Hij zei tegen hen: Waar is uw geloof? Maar zij waren bevreesd en verwonderden zich, en zij zeiden tegen elkaar: Wie is Deze toch, dat Hij ook de winden en het water bevel geeft en ze Hem gehoorzaam zijn?" - Lukas 8:22‭-‬25, HSV

De discipelen waren vreselijk bang door de storm die hun bootje alle kanten op sloeg. Misschien hebben ze wel met emmers staan scheppen om het water zo veel mogelijk uit de boot te halen om er vervolgens achter te komen dat er geen beginnen aan was. Ze roepen hun Meester. Niet met de verwachting dat Hij de storm zou kalmeren, maar om Hem te waarschuwen dat ze zo zouden vergaan. Jezus die kalm lag te slapen, stond op en bestrafte de wind en de golven, waarna er rust en stilte kwam. De storm was over met een enkel bevel. Jezus vroeg hen, terecht, waar hun geloof gebleven was. Als ze hadden beseft dat Jezus de Oppermachtige, aan wie de hele schepping onderworpen is, bij hun was, hadden ze geen moment bang hoeven zijn. Maar in plaats daarvan waren ze enorm bang en hadden ze geen enkel idee wie Jezus werkelijk was.

Het is logisch om bang te worden te midden van een storm. Het is zelfs goed omdat het je tot actie aanspoort om jezelf in veiligheid te brengen en te redden wat er te redden valt. Toch hadden de discipelen geen moment bang hoeven te zijn. Hun God heeft alles onder controle. Onze God heeft alles onder controle. Of we nou reële angst hebben of angst die niet passend is bij de situatie, God heeft alles in Zijn hand. Hij kan ons bevrijden uit situaties waarin we onszelf niet kunnen redden en kan ons rust geven te midden van de storm. We moeten ons beseffen dat Hij Oppermachtig is, dat Hij het goede met ons voor heeft en dat Hij ten alle tijd onze Schuilplaats is. Geloof neemt niet altijd direct je angstgevoel weg, maar geloof laat zich niet door angst tegenhouden. Geloof gaat naar Jezus, zelfs te midden van bedreiging. Geloof vertrouwt op Hem die de dood heeft overwonnen en weet dat deze God altijd voor ons zorgt. Geloof ziet dat God groter is dan onze omstandigheden. En geloof kan ons laten zien wat we met onze natuurlijke ogen niet zouden zien.

"Want onze lichte verdrukking, die van korte duur is, brengt in ons een allesovertreffend eeuwig gewicht van heerlijkheid teweeg. Wij houden onze ogen immers niet gericht op de dingen die men ziet, maar op de dingen die men niet ziet; want de dingen die men ziet, zijn tijdelijk, maar de dingen die men niet ziet, zijn eeuwig." - 2 Korinthe 4:17‭-‬18, HSV

Ik moet denken aan het verhaal waarin Syrië oorlog voerde tegen Israël. Elisa gaf steeds aan de koning van Israël door wat de koning van Syrië van plan was. De koning van Syrië moest hier niets van hebben en stuurde een leger op Elisa af. Elisa's handen gingen er niet van zweten, zijn hart klopte niet in zijn keel. Hij wist dat hij niet bang hoefde te zijn, want hij zag wat anderen niet zagen. Een enorm leger van God rondom hem!

"De dienaar van de man Gods stond heel vroeg op en ging naar buiten, en zie, een leger met paarden en strijdwagens omringde de stad. Toen zei zijn knecht tegen hem: Ach, mijn heer! Wat moeten wij doen? Hij zei: Wees niet bevreesd, want die bij ons zijn, zijn méér dan die bij hen zijn. En Elisa bad en zei: HEERE, open toch zijn ogen, zodat hij ziet. En de HEERE opende de ogen van de knecht, zodat hij zag; en zie, de berg was vol paarden en strijdwagens van vuur rondom Elisa." - 2 Koningen 6:15‭-‬17, HSV

Ik bid dat jouw en mijn geloof zo zal zijn dat we altijd op God zien en we ons vertrouwen in Hem leggen. Ik bid dat we samen met David kunnen zeggen:

"Al ging ik ook door een dal vol schaduw van de dood, ik zou geen kwaad vrezen, want U bent met mij; Uw stok en Uw staf, die vertroosten mij." - Psalm 23:4, HSV

Hoop verder dan angst
Na geloof en liefde kan het niet anders dan dat ik ook hoop bespreek. Hoop is een belangrijk wapen tegen angst omdat ze verder kijkt dan angst. Angst richt zich op de bedreiging hier en nu. Hoop richt zich op de bevrijding die erop volgt. Op wat er bewerkt wordt door de bedreiging heen. Of op de waarheid die blijft staan ongeacht wat er gebeurd. Hoop richt zich op Gods beloften. Op Gods beloften van zorg voor ons; van verlossing; van bescherming; van kracht. Op het feit dat God het goede met ons voorheeft en dat Hij ons nooit meer zal geven dan we aankunnen.

Angst kan je hoop zo snel weghalen. Je ziet het niet meer zitten. Je voelt je machteloos, hulpeloos, klein en kwetsbaar. Hoop helpt je om door te gaan waar je anders op zou geven. Hoop helpt je om kracht te putten uit God wanneer je je ontzettend zwak voelt en de angst je in de greep lijkt te houden. Ja zelfs wanneer je angst voor de angst ontwikkeld of je geen moment meer kan ontspannen. Hoop helpt je te vertrouwen, te volgen en je verantwoordelijkheid op je te nemen. Bij de opdracht 'wees niet bevreesd', wordt er dan ook regelmatig gewezen op wat God zal doen door de bedreigende situatie heen. Lees maar:

"Versterk de slappe handen, verstevig de wankele knieën; zeg tegen onbedachtzamen van hart: Wees sterk, wees niet bevreesd! Zie, uw God! De wraak zal komen, de vergelding van God; Híj zal komen en u verlossen." - Jesaja 35:3-4 HSV

"Toen zei Jozua tegen hen: Wees niet bevreesd en wees niet ontsteld, wees sterk en moedig, want zo zal de HEERE doen met al uw vijanden tegen wie u strijdt." - Jozua 10:25 HSV

Wat je mag gaan doen wanneer je last hebt van angst, is je richten op wat God zal doen. Je krijgt niet altijd een briefje uit de hemel met hoe God zal werken in jouw situatie. Maar je mag erop vertrouwen dat Gods Woord genoeg is. Alles wat geschreven is in de Bijbel, is er zodat je hoop zou behouden ongeacht je omstandigheden (Rom 15:4). Weet dit: God geeft je nooit meer dan je aankunt en zal je de uitkomst geven zodat je alles kan doorstaan.

"Meer dan een menselijke verzoeking is u niet overkomen. En God is getrouw: Hij zal niet toelaten dat u verzocht wordt boven wat u aankunt, maar Hij zal met de verzoeking ook de uitkomst geven om die te kunnen doorstaan." - 1 Korinthe 10:13 HSV

Een veelvragend proces dat veel oplevert
Ik besef me, dit alles klinkt misschien veel te makkelijk terwijl angst zo vreselijk ingewikkeld is. Geloof, hoop en liefde drijven angst uit dat mag je echt geloven. Maar ik weet dat dit niet vanzelf gaat en dat angst overwinnen vaak een proces is dat veel vraagt.
Angst overwinnen is elke keer dat angst de kop opsteekt, naar God toegaan en ontdekken dat je bij Hem veilig bent. Het is niet meer vluchten in de dingen die God gegeven heeft, maar schuilen bij Hem. Angst overwinnen is bouwen aan je relaties, hulp leren ontvangen zodat je beschermd en aangemoedigd kan worden en je sterk wordt. Angst overwinnen is beseffen wie je bent in Christus en je zelfbeeld niet meer baseren op wat anderen over je denken. In Christus ben je een strijdbare held ongeacht of je je zo voelt (Richt 6:12). Iemand met een geest van kracht, liefde en bezonnenheid (2 Tim 1:7). Iemand die al wat nodig is al heeft ontvangen door de kracht van God die juist in zwakheid zichtbaar wordt (2 Petr 1:3, 2 Kor 12:9). Angst overwinnen is waken over je gedachten. Het is opmerken hoe je denkt, nagaan of dit naar Gods Woord is en de waarheid tegenover de leugen zetten. Elke keer opnieuw. Angst overwinnen is je gedachten die geen rekening houden met wie God is, belijden als zonde en God vragen om vergeving en kracht om je op Hem te richten. Angst overwinnen is de situaties waarvoor je bang bent opzoeken, omdat vermijden het enkel in stand houdt. Het is kleine stapjes zetten in geloof en doen wat God van je vraagt ongeacht je gevoel. Angst overwinnen is soms het verwerken van ingrijpende gebeurtenissen. Angst overwinnen is niet meer automatisch jezelf beschermen en afsluiten, maar anderen opzoeken om liefde uit te delen. Angst overwinnen is je gevoel niet langer wegstoppen, maar ruimte geven aan wat er in je leeft. Het is het delen van je emoties bij God en bij de mensen om je heen. Angst overwinnen is goed zorgen voor het lichaam dat God je gegeven heeft. Het is dagelijks bewegen, gezond eten, zorgen voor ontspanning en niet te veel op je schouders nemen. Angst overwinnen is aandacht schenken aan je relatie met God, je relatie met anderen en je relatie met jezelf. Het is een proces dat veel van je vraagt. Maar ook een proces waar je veel kracht voor zult ontvangen, omdat het je gaat helpen om Gods wil te doen. Angst overwinnen is onmogelijk in eigen kracht, maar is mogelijk door Christus die je kracht geeft!

"Want God heeft ons niet gegeven een geest van vreesachtigheid, maar van kracht en liefde en bezonnenheid." - 2 Timotheüs 1:7, HSV

Verder op reis

Na deze blog ben je nog niet van angst af. En zoals ik al zei, is angst overwinnen een proces. Maar dat betekent ook dat je er vandaag de dag al mee aan de slag kan.

Ik moedig je aan om vandaag nog één van de volgende dingen uit te voeren:

• Maak een mooi kaartje van een Bijbeltekst die jou kan bemoedigen en hang deze op een plek die je vaak ziet. (Je zou een tekst uit deze blog kunnen halen.)

• Schrijf op waar je bang voor bent en ga na wat de Bijbel hierover zegt, zet dit er tegenover. Elke keer als je last krijgt van angst, kan je jezelf gaan herinneren aan deze Bijbelteksten. Zelf heb ik hierdoor geleerd om Gods waarheid boven de leugens van angst te zetten.

• Deel met iemand die je vertrouwt wat jou angstig maakt of hoe jij worstelt met angst. Je hoeft je niet te schamen, hulp zoeken bij een ander is moed. Laat je bemoedigen, troosten of beschermen. Veilige relaties zijn mogelijk.

• Luister, speel of zing een lied over het schuilen bij God, zoals bijvoorbeeld Mijn Toevlucht van Sela.

Naast deze opdracht, wil ik je aanmoedigen om je hart uit te storten voor God. Deel wat je bezighoudt, wat je onrustig maakt of wat je moeilijk vind. Geef je strijd aan God. Jij hoeft niet te vechten in je eigen kracht, maar mag Zijn kracht ontvangen. Je mag hulp krijgen van de mensen om je heen of van een professional. En je mag geloven, hopen, weten dat op een dag alle angst verdwijnt wanneer je thuiskomt in de armen van je Goede Vader.

Deze overdenking is geschreven door Marlies. Lees hier meer over haar en de andere gezichten achter 'In de Vallei'. Lees hier waar In de Vallei voor staat.

Heb je vragen of opmerkingen naar aanleiding van deze overdenking? Neem dan hier contact met ons op, of benader ons via social media.